व्याकरण

व्याकरण

लेख्य चिन्ह

• अल्पविराम (,) = कुनै पनि वाक्य भित्र क्रमैले आएको तिन वा तिनभन्दा बढी पदहरु अडानलाई अल्पविराम चिन्ह भनिन्छ |

उदाहरणा – मेरा थुप्रै सपना छन्, पुरा गर्न अझै बाकीं छन् |

• पूर्ण विराम ( | ) = सामान्य भनाई पुरा भएपछि अर्थात् वाक्य पुरा भएपछि दिने चिन्हलाई पूर्ण विराम भनिन्छ |

उदाहरणा – अब म सबैलाई सत्य कुरा बताउँछु |

• प्रश्नवाचक चिन्ह ( ? ) = कसैसंग कुनै कुरा सोध्दा वा कुनै कुराको जिज्ञासा राखी प्रश्न गर्दा प्रयोग उने चिन्हललाई प्रश्नवाचक चिन्ह भनिन्छ |

उदाहरणा – तिमि कति वर्ष लागेउ ?

• विस्मयाधिबोधक चिन्ह ( ! ) = घृणा , हर्ष, दुख, प्रशंसा, आश्चर्य, विस्मात आदि मनको भाव व्यक्त गर्दा प्रयोग हुने चिन्हलाई विस्म्यधिवोधक चिन्ह भनिन्छ |

उदाहरण – आहा ! कति राम्रो ठाउँ |

• उद्र्र्ण चिन्ह ( “ “ ) = कसैको भनाईललाई जस्ताको त्यस्तै प्रस्तुत गर्दा प्रयोग गरिने चिन्हलाई दोहोरो उद्र्र्ण चिन्ह भनिन्छ |

उदाहरण – “बुद्यम शरणमा गच्छामी”

• अर्धविराम चिन्ह ( ; ) कुनै पनि वाक्यको सहयोगी भएर आउने उपवाक्यका बिचमा प्रयोग हगरिने चिन्हलाई अर्धविराम चिन्ह भनिन्छ |

उदाहरणा – तिनीहरु खुबै मिल्थे ;

• निर्देशन चिन्ह ( :- ) = कुनै कुरालाई तोकेर देखाउदा वा निर्देशन गर्दा पयोग गरिने चिन्हलाई निर्देशन चिन्ह भनिन्छ |
• कोष्ठक चिन्ह ( ) = ( ) { }  - वाक्यका बिचमा कुनै शब्दको अर्थ स्पष्ट पार्नु परेमा प्रयोग गरिने चिन्हलाई कोष्ठ्क चिन्ह भनिन्छ |
• योजक चिन्ह ( - ) = दुई शब्द जोड्दा वा पङ्क्तिमा शब्द नअटाई अर्कोमा लेख्नुपर्दा प्रयोग गरिने चिन्हलाई योजक चिन्ह भनिन्छ |

अभ्यास

• उपयुत्त चिन्हको प्रयोग गरी शुद्य गर : पोथी सिहंले भन्यो सुन अब म सबै सत्य कुरा बताउंछु बाबु तिमि एउटा स्यालको बच्चा हो |

उत्तर = पोथी सहनले भन्यो, “ सुन अब म सबै सत्य कुरा बताउंछु | बाबु ! तिमि एउटा स्यालको बच्चा हौ |

• पाठबाट प्रश्न चिन्ह र उद्र्रण चिन्ह प्रयोग भएका दुई दुई ओटा वाक्यहरु खोजेर लेख |

उत्तर – क) प्रश्न चिन्ह प्रयोग भएका वाक्य

• कुनै प्राणी मारेर ल्याइदिएको छौ |
• म पनि आफ्नो पेट भर्नका लागि यसको हत्या किन गर्छु र ?
• उद्र्धरण चिन्ह प्रयोग भएका वाक्य
• “ अरे भाई हो | यो तिमीहरुका कुलको जन्मजात शत्रु हात्ती हो |“
• ‘ सुन, अब म सबै सत्य कुरा बताउँछु |”
• पाठको पहिलो अनुच्छेद पढ र पूर्ण विराम चिन्ह लागेका पाँच वाक्यहरु लेख :

उत्तर – धेरै पहिलेको कुरा हो |

• त्यस जंगलमा भाले र पोथी सिहंको एउटा जोडी बस्थ्यो |
• तिनीहरुका त़ी दिनहरु निकै रमाइला थिए |
• आजदेखि तिमि बच्चाको रेखदेख गर्ने छौ |
• पोथी सिहंले पनि उसको कुरामा समर्थन जनायो |