ग्रन्थचित्र

काल

क्रियापदले देखाउने कामको समयलाई काल भनिन्छ | व्यत्त गर्दा सुरु भएको, त्यस भन्दा अगाडी भइसकेको वा त्यसभन्दा पछाडी सुरु हुने कामका आधारमा काल छुट्याउने प्रचलन रहेको छ |

 काललाई तिन भागमा विभाजन गरिएको छ |

 भूतकाल

भइसकेको वा वितिसकेको कुनै घटना वा कुराको निर्देशन गर्ने क्रियापदलाई भूतकाल भनिन्छ | यसले वितेका समयको काम वा अबस्थालाई बुझाउछ |

 उदाहरण – रामले भात खायो |

                   म घर गए |

सामान्य भूत – कुनै काम पहिले वा विगतको समयमा भएको सामान्य अवस्था बुझाउने क्रियापदको पक्षलाई सामान्य भूतकाल भनिन्छ | सामान्य भूत पक्ष जनाउनका लागि क्रियापदका धातु र, यौ, इस, यो, ई, ए, इन आदि रुपहरु जोडिन्छ |

 उदाहरणा – मैले हिमाल चढे |

                   सीता उठी |

अपूर्ण भूत – अपूर्ण भूतकालले वितेको समयमा कुनै काम भइकेको थियो भन्ने भुझाउछ | अपूर्ण भूत पक्ष बुझाउनका लागि धातुमा तै\ दै \ थियो,आदि जोडीएर कृयापदहरु बनेका हुन्छन् | उदाहरण – म हिमाल चढ्दै थिए |

पूर्ण भूत – पूर्ण भूत पक्षले कुनै पनि काम वितेको समयमा पुरा भइसकेको थियो भन्ने जनाउद्छ | र त्यसको असरसमेत बाकी नरहेको अवस्था बुझाउने क्रियापद हो | यसलाई जनाउनका लागि एको, थिए, एका थियौ, एको थिइस | आदि जोडिन्छ |

उदाहरण – मैले हिमाल चढेको थिए |

म उठेकी थिए |

अज्ञात भूत – कुनै काम विगतको समयमा भैरहेको तर अहिले आएर मात्र थाहा पाईएको अवस्था बुझाउने क्रियापदलाई अज्ञात भूत भनिन्छ |अज्ञात भूत जनाउनेका लागि धातुमा एछु, एछौ, एछस, एछन्, एछ, आदि जोडीएर अज्ञात कृयापद बनेका हुन्छन् |

उदाहरण –मैले हिमाल चढेछु |

तिमि उठेछौ |

अभ्यस्त भूत– कुनै पनि विगतको समयमा भइसकेको तर अहिले आएर मात्र थाहा पाईएको अवस्था बुझाउने क्रियापदलाईअभ्यस्त भूत भनिन्छ |अभ्यस्त भूत जनाउनका लागि धातुमा थे, थ्यौ, थिस, थि आदि जोडीएर क्रियापद बनेको हुन्छ |

उदाहरण – सीता कविता लेख्थि |

 उनीहरु कविता लेख्थे |

वर्तमान काल

वर्तमान काल - कुनै  पनि काम अहिले भइरहेको अबस्थालाई वर्तमान काल भनिन्छ |उदाहरण

म घर जादै छु |

 सामान्य वर्तमान –कुनै काम अहिलेको वर्तमान अवस्थामा हुने वा भैइरहेको अवस्था जनाउने,पुरा हुनु वा नहुनु वारेमा केहि नबताउने क्रियापद पक्षलाई सामान्य वर्तमान भनिन्छ | सामान्य वर्तमान पक्ष जनाउन धातु छु, छौ, छस, छ, छन् आदि प्रत्ययहरु जोडिन्छ |

उदाहरण –म बिहानै उठेर पढ्छु |

  खरायोले घास खान्छ|

अपूर्ण वर्तमान – वर्तमान समयमा कार्य भईरहेको अबस्थालाई अपूर्ण वर्तमान काल जनाउछ | अपूर्ण वर्तमान पक्ष जनाउनेको लागि धातुमा तै, दै, छु,\ तै दै छौ, तै दै छस, तै,दै छन् आदि प्रत्ययहरु जोडिन्छ |

उदाहरण – हरिमासु खादै छ |

     हामी हिमाल चढ्दै छौ |

 पूर्ण वर्तमान – कुनै काम अहिलेको समयमा पूरा भएको तर त्यसको असर अहिले पनि बाकी रहेको अवस्था बुझाउने क्रियापदलाई पूर्ण वर्तमान काल भनिन्छ | यसमा क्रियापदको धातुमा एको छु, एका छौ, आदि जोडीएको हुन्छन् |

उदाहरण – खरायोले घाँस खाएको छ |

भविष्यत काल 

कुनै पनि आउने समय वा पछिको समयमा काम हुने कुरा बुझाउने वा निर्देशन गर्ने क्रियापदलाई भविष्यतकाल भनिन्छ |

सामान्य भविष्यत – सामान्य भविष्यत कालले कुनै पनि कार्य पछि हुने कुरा बुझाउने वा निर्देशन गर्दछ | अर्थात् कुनै पनि काम आउने समयमा हुने सामान्य अबास्थालाई बुझाउदछ | यसको धातुको पछाडी नेछु, नैछौ, नेछस, आदि रुपहरु जोडिन्छ |

 उदाहरण – भोलि पानी पर्ने छ |

 अपूर्ण भविष्यत – कुनै पनि काम पछि वा आउने समयमा भईरहेको अबस्थालाई अपूर्ण भविष्यत काल बुझाउछ | यसलाई जनाउनको लागि धातु तै, दै हुनेछ, तै, दै हुनेछौ, तै दै हुनेछ का रुपहरु जोडिन्छ |

उदाहरण –भोलि ममी  मामा घर जादै हुनु हुने छ |

 पूर्ण भविष्यत – कुनै पनि काम वितेको समयमा पुरा भएको जनाउद्छ भने त्यसलाई पूर्ण भविष्यत काल भनिन्छ | यसलाई जनाउनको लागि धातुमा एको छु, हुनेछ, एका हुनेछौ, को हुनेछन्, आदिको रुपहरु लाई जानउदछ |

उदाहरण – भोलि हरिले भलिबल खेल्दै गरेको हुने छ |