आह्वान

पाठ १८

कविता

                                  आह्वान

                                  जीवननाथ धमला

• उत्तर भन :
• मनहरु अझै के गर्नुपर्छ ?

उत्तर – मनहरुले अझै जाग्नुपर्छ |

• देश के के हो ?

उत्तर – देश माटो र मुटु हो |

• अस्तित्वको ज्वाला कहाँ अकासिन्छ ?

उत्तर – अस्तित्वको ज्वाला भक्ति वा बलभद्रका नसाहरुमा अकासिन्छ |

• पैतालाहरुले कंहा टेक्नुपर्छ ?

उत्तर – पैतालाहरुले सम्भावनाका भिरहरुमा जानु हुदैन |

• रामबहादुर किन विदेश जानु हुदैन |

उत्तर – रामबहादुर दुधमुखे छोराको पेट भर्न र जाडो छोप्न विदेश जानु हुदैन् |

• पठमा हेरेर खाली ठाउ भरी कविताका हरफहरु पुरा गर

हातहरु.............. अझै

माटो................. मुठीहरुमा

मनहरु.............. अझै

विश्वास............ आखाहरुमा

माटो................ हो |

उत्तर: हातहरु चल्दै छन्, चल्नुपर्छ अझै

     माटो बोकेर मुठीहरुमा

     मानिसहरु जाग्दैछन्, जग्नुपर्छ अझै

     विश्वास भिरेर आँखाहरुमा

     माटो देश हो  

 

• सङक्षिप्त उत्तर लेख :
• ‘आह्वान’ कवितामा किन मनहरु अझै जाग्नुपर्छ भनिएको हो ?

उत्तर – आह्वान कवितामा विकास निर्माण र जागरणको भावनालाई प्रस्तुत गरिएको छ | जतिसुकै विषयमा परिस्थितिमा पनि देशभक्त नागरिकले चुप लगेर बस्नु हुन्न | आआफ्ना कर्म हातहरु चलुन्जेल चलाईरहनुपर्छ | मुठीमा आफ्नो प्यारो देशको माटो बोकेर अघि बढ्नु पर्छ | आफ्नो देश नै देशवासीका लागि मुटु भएकाले देशको समुन्नतिमा लाग्नु आवश्यक छ | लोकतन्त्रको प्राप्तिपछि देशले काँचुली फेरिनसकेको अवस्थामा देशवासीले जागृत भइ अघि बढ्नु पार्ने भएकोले ‘आहवान’ कवितामा मनहरु अझै जाग्नुपर्छ भनिएको हो |

• पाईताहरुले सम्भावनाका भीरहरुमा किन टेक्नुपर्छ ?

उत्तर – देशमा जागरण ल्याउन र विकासको गतिलाई तीव्र पार्न देशभक्त नगारिकले ठुलो मूल्य चुकाएका थिए | भन्ज्याङ, चौतारी, मैदान, जताततै जागरणले छोएको भए पनि वर्तमान समयमा त्यो जागरण केहि सुस्ताएको हो कि भन्ने कविलाई लागेको छ | जताततै जागरणका भावनाहरु अभिव्यक्ति भइरहेको बेला देशभक्त नागरिकले सचेत हुनु जरुरि छ | देशले विकास चाहेको छ | त्यसको सम्भावना केहि मात्रामा रहेको भए पनि भैगोलिक विकटता, अशिक्षा, गरिवी आदिले गर्दा विकासका गतिविधिहरु राम्रोसंग हुन् सकेको छैन |  त्यसैले जागरण र विकासबाट मात्रै देशको उन्नति हुने र जनताको घर घरमा खुसीयाली छाउने हुनाले पाइताहरुले सम्भावनाका भिरहरुमा टेक्नुपर्छ |

 

• ‘आह्वान’ कवितामा नेपालको गरिवीलाई कसरी प्रस्तुत गरिएको छ ?

उत्तर – ‘आह्वान’ कवितामा नेपालको गरिवीलाई अनि नै मार्मिक रुपमा प्रस्तुत गरिएको छ | गरिवीका मारमा परेका नेपाली युवाहरु हजाराँैको सङ्ख्यामा विदेश पलायन हुन बाध्य भएका छन् | आफ्नो परिवार पाल्न, छोराछोरी पढाउन र शरीर ढाक्नका लागि अहिले युवाहरु विदेश जान बाध्य छन् | कविले रामबहादुर जस्ता प्रतिनिधि पात्रका माध्यमबाट नेपालको गरिवीलाई छोटोरुपमा प्रस्तुत गरेका छन् | रामबहादुर जस्ता पाखुरीमा बल अनि मनमा जोस र जाँगर भएको मानिसले स्वदेशमै बसी काम र नाम पाउने वातावारण श्रजना हुनुपर्छ भन्ने कविको ठहर छ | गरिवीको कारण वर्षायाममा जुठेबिर्खे र सानीहरुले नांगैभुतुङगै भई भिज्नु पर्ने बाध्यताको पनि अन्त्य हुनुपर्छ भन्ने कविको भनाइ रहेको छ | मेची महाकालीमा पिडा र व्यथा समाप्त हुनुपर्छ भन्दै कविले नेपालमा गरिवी रहेको र त्यसको निदान आवश्यक रहेको कुरालाई यस कवितामा प्रस्तुत गरेका छन् |

• ‘आह्वान’ कविताको मुख्य भाव के हो ?

उत्तर – युवाकवि जीवननाथ धमलाद्रारा रचित ‘ आह्वान’ कवितामा नेपाल र नेपालीको वास्विकता अवस्थाको चित्रण गरिएको छ | प्रजातन्त्र वा लोकतन्त्रको लडाईंबाट प्राप्तिका अधिकारलाई जोगाई राख्न र नेपालबाट गरिवी हटाउंदै अघि बढ्न सबैलाई आह्वान गरिएको छ |

सचेत देशभक्त नेपालीले आफ्ना बाहुबलका माध्यमबाट जन्मभूमिको माटोको कसम खाएर अघि बढ्नु आवश्यक छ | अघि बढ्ने क्रममा आखाँमा विश्वास र मनमा द्रूढतालाई आत्मसात गरी स्वच्छ र स्वार्थबिना देशको सेवामा लाग्नु जरुरि छ | पहाड, तराई सबैतिर सबै जाग्नुपर्ने र थकाई नमारी अघि बढ्नुपर्ने विचारलाई पनि कविले व्यक्त गरेका छन् | गीतका भाषाले नंया युग आह्वान गरिएको कुरा उल्लेख गर्दै र प्रगति गर्न सजिलो नभए पनि सम्भावनाका ढोकाहरु खोलिएकोले अघि बढ्न उनी आह्वान गर्छन |

कविका अनुसार देशमा गरिवी तथा पछैटेपन ब्याप्त रहेका छ | यसका मारमा गरिव,निमुखा जनता परेका छन् | रामबहादुर जस्ता पाखुरीमा बल अनि मनमा जोस र जाँगर भएका व्यक्तिहरु गरिबकै कारण दुधमुखे छोराको पेट भर्न र जाडो छोप्न विदेशजानुपरेको छ | झैपनि कतिपय ठाउँमा बालबालिकाहरु खाना र लगाउन नपाएर भोकै बस्नु पर्ने अवस्था छ |

कविले यस कवितामा जागरणको भावनालाई प्रस्तुत गरेका छन् | सबै नेपालमा जागरणको भाव जागृत भएमा देशले काँचुलीफेर्ने कुरामा कुनै शंका छैन | अत :

यस कविताको मुख्य भाव नै जागरण हो |

 

ब्याख्या गर :

मेची महाकाली कतै पनि अलिकति देश दुख्नु हुदैन

कसैका पनि आँखाहरुबाट पिडा थोपाहरु खस्नु हुदैन

उत्तर – देशमा गरिवी छ, पछौटेपन छ अनि अनेकै समस्याहरुले देश घेरिएको छ | देशमा असमानता रहुन्जेल सबैको मन शान्त हुदैन, सुखी हुदैंन | अत : सबैतिर परिवर्तन, समृद्धि र शान्तिको आवश्यकतालाई कविले प्रस्तुत पङ्क्तिमा उल्लेख गरेको पाइन्छ |

मेची देखी महाकालीमा फैलिएको हाम्रो देश नेपाल सबैलाई प्यारो लाग्छ | प्राकृतिक एवम् सांकृतिक सबैतिर एकैनासको छैन | यस्तै भारत र चिनजस्ता विशाल देशका बिच अवस्थित नेपालले कहिलेकहीं छिमेकिहरुको थिचोमिचो पनि सहनुपर्ने अवस्था श्रजना हुन्छ | त्यस्तो बेला देशको कुनै भागमा जनताले गरिवी होस् वा छिमेकी देशले गरेको थिचोमिचोका विरुद्ध एक भई लाग्नुपर्छ भन्ने कविको आह्वान छ | देश हरेक दृष्टिले समृद्ध बन्नुपर्छ | कुनै पनि हिसाबले कसैका आँखाबाट पिडाका थोपाहरु खस्नु हुदैन र सबैले सुखी र समृद्ध जीवनयापन गर्ने वातावारण श्रजना हुनुपर्छ |

 

कविले देशको गरिवीको अन्त्य र समृद्धका लागि सबैले जागरुक भएर लाग्नुपर्ने अनि मात्र देशका समस्याहरु समाधान हुने विश्वास यस पङ्क्तिमा व्यक्त गरेको पाइन्छ |

• कवितामा कविले भोलिको नेपालको सुन्दर चित्र कसरी उतारेका छन् | आफ्नै शैलीमा लेख :

उत्तर – युवाकवि जीवनाथ धमलाद्रारा लिखित ‘आह्वन’ कवितामा विकास र जागरणको भाषा, क्षेत्र, लिङ्गका आधारमा विभाजित हुनुको सट्टा देशमा विद्यमान सम्र्य समाधानमा लाग्नुपर्ने विचारलाई मुख्य रुपमा यस कवितामा प्रस्तुत गरिएको छ |

 

कविका विचारमा देशको भोलिको भविष्य सुन्दर छ | देशमा विद्यमान गरिवीको अन्त्य र विकासका सम्भावनाहरुलाई हामीले हामीले, हिमाल पहाड एवम् तराईसबैतिर फैलाउन सक्छौ भने देशको सुन्दर  भविष्य रोक्न कसैले सक्ने छैन | देशविकास गर्न एकजुट भई लागेका खण्डमा गरिवी रामहादुर जस्ता यक्तिहरुले आफ्ना दुधमुखे छोराको पेट भर्न र जाडो छोप्नका लागि विदेश गएर पसिना चुहाउनु पर्दैन | आज जताततै नंया युगको गति लिरहेको बेलामा सबै सचेत भई जाग्नुपर्ने बेला आएको छ | मेची देखि महाकाली एकजुट भएका अवस्थामा सबै समस्या समाधान हुने र देश काँचुली फेर्ने कुरामा कुनै शंका छैन् |

अत : कविले हामी सबै एकजुट भई गरिवी, पछैटेपन  र विद्यमान समस्याहरुको समाधानमा लाग्न सके भोलिको देशको अवस्था सुन्दर बन्ने परिकल्पना गरेका छन् | अवश्य पनि हामी सबै एकजुट भई लागिपरे सुन्दर र समुर्द्ध नेपाल निर्माण गर्न सकिन्छ |

 

• उल्टो आर्थ दिने शब्दहरु छानेर जोडा मिलाऊ

विश्वास     जाडो          वर्षा        मैदान       फैलिन्छा

टापु        खुम्चिन्छा     रित्याउन     गर्मी        अविश्वास     हिऊँद

 

उत्तर: विश्वास  = अविश्वास

जाडो         = गर्मि

वर्षा         = हिउदं

मैदान       = टापु

फैलिन्छ     = खुम्चिन्छ

• मिल्दो अर्थ शब्द छानेर जोडा मिलाऊ

चोखो    वर्गत      आखाँ     पीडा     आकाश    शक्ति    दु:ख    पवित्र        नेत्र       जाडो          गगन

 

उत्तर –

चोखो  = पवित्र

बर्गत        = शक्ति

आँखा       =   नेत्र

पीडा        = दु:ख

आकाश      = गगन

 

• अर्थ स्पष्ट हुने गरी वाक्यमा प्रयोग गर :

मुटु,      चौतारी       स्पर्श      पसिना     ज्वाला    पेट भर्नु      जाडो छोप्नु

 

उत्तर –

मुटु = स्वच्छ खानपिन र आहार विहारबाट मुटुलाई बचाउन सकिन्छ |

चौतारी = सुनिताले चौतारीमा बसेर मिठो गीत गाइन् |

स्पर्श  = आमाको मायामा सधै स्पर्श पाइन्छ |

पसिना = देश बनाउनका लागि हामीले रगत र पसिना बगाउन पछिपर्नु हुदैंन

ज्वाला = गरिब नेपालीहरु ज्वाला मजदुर गरेर आफ्नो पेट पालिरहेका छन् |

पेट भर्नु = रात दिन गरेर हरिले काम गर्दा पनि पेट पाल्नु धौधौ पर्छ |

जाडो छोप्नु = गरिब परिवारका मानिसहरु जाडो

उत्तर –

माया = निर् + माया = निर्माया

                 दोष = निर् + दोष  = निर्दोष

                धन = निर्  + धन  = निर्धन

                विकल्प =  निर्  + विकल्प  = निर्विकल्प

                जन   =  निर्  + जन     = निर्जन

• तलका शब्दको अर्थ लेख :

पिडा         भिर        सम्भावना     वर्गत     कैलाश

 

उत्तर – पीडा = वेदना, कष्ट

भिर  = ठाडो र एकदमै बडा चट्टानले बनेको डरलाग्दो पहरो

बर्गत = तागत, शक्ति, सामर्थ्य

कैलाश = हिमालय पर्वतमा मानसरोवर किनारमा रहेको प्रसिद्ध शिखर, पवित्र तिर्थ स्थल