साउदी अरेबियाको रियाद सहरको एउटा सानो घरको भुइँतलामा एउटा कोठामा पैसा कमाउन गएको सन्तमान सुतिरहेको छ | उसको कोठामा एउटा खाट, एउटा सानो टेबल र एउटा कुर्सी छन् | पङ्खा घुमिरहेको, खाटमा लुगाहरू अव्यवस्थित रूपमा यत्रतत्र छरिएका, टेबलमाथि मैला लुगा कोचेर राखेको एउटा झोला, ढोका बन्द र झ्याल चाँही खुल्ला छ | ऊ खाटमा नभई भुइँमा सुतिरहेको छ | कोठाको झ्यालबाट बाहिर सहरको दृश्य देख्न सकिन्छ | समग्रमा भन्दा आर्थिक अभावबाट पीडित भई पैसाको लोभमा विदेशिएको सन्तमान सुतेको कोठालाई पीडा र अभावग्रस्त रूपमा चित्रण गरिएको छ |

सन्तमान धेरै धन कमाउने लोभमा विदेशिएको छ | विदेशमा पुगेपछि राम्रो काम खोज्दाखोज्दै उसले छ महिना बिताइसकेको छ | कुनै काम पाउदा पनि तुच्छ काम मात्र पाउने, ज्याला पनि आधा मात्र पाइने | छ महिनासम्म बस्दा दुई पैसा पनि कमाउन नसकेको र आज छ महिनापछि ऊ रित्तो हात घर फर्कदै छ | यसरी रित्तो हात घर फर्किनु पर्दा घरपरिवारका सदस्यले तथा गाउँका साथीभाइले के भन्लान्, जोरीपारीका अगाडि कसरी मुख देखाउने, आफ्नो भएजति सबै सम्पत्ति धितो राखेर आएको छु, त्यो कसरी तिर्ने आदि जस्ता कुराहरू उसका मनमा खेलेका हुनाले उसलाई अबेरसम्म निन्द्रा लाग्दैन |

वैदेशिक रोजगार कम्पनीप्रति सन्तमानको धारणा नकारात्मक रहेको देखिन्छ | ऊ यस्ता कम्पनीहरूप्रति आक्रामक रूपमा भन्छ कि सबैलाई झुटा आश्वासन मात्र दिने, आफ्नो हातमा पैसा नपरुन्जेल रामो काम मिलाईदिने, प्रसस्त आम्दानी हुन्छ आदिजस्ता कुराले लोभ्याउँदा रहेछन् | पैसा हातमा परेपछि र काम खोज्नेलाई विदेश पठाएपछि उनीहरूको काम सकिदो रहेछ | विदेश जाने व्यक्ति त्यहाँ पुगो पुगेन, उसले काम पायो या पाएन, मरोस् कि बचोस्, दु:ख पाओस वा सुख उनीहरूलाई कुनै मतलब हुँदो रहेनछ | यिनीहरूका कारण धेरै युवायुवतीहरू विदेशिएर ज्यान गुमाईसके, कति अपाङ्ग भए, कति अलपत्र परे, यसको कुनै लेखाजोखा नभएको अवस्थामा वैदेशिक रोजगार कम्पनीप्रति सन्तमान दुखेसो गर्दछन् |  

आर्थिक अभावका कारण धेरै धन कमाउने उद्देश्यले विदेशीएका सन्तमानले त्यहाँ निकै नै दु:खका अनुभूतिहरू पाएको छ | त्यहाँका नागरिकले विदेशीप्रति गर्ने व्यवहार मानवीय नभएको, विदेशी कामदारप्रतिको उनीहरूको धारणा नै भिन्न रहेको छ | विदेशी कामदारहरूलाई फोहोरी, तुच्छ एवम् घृणित कामहरू लाश पुर्ने, भाँडा माझ्ने, चर्पी सफा गर्ने चिहान खन्ने आदि जस्ता काम गर्नुपर्ने, ज्याला पनि पूरा नपाइने, आधा पेट मात्र खान दिने, पोल्ने मरभूमिको गर्मी, भाषा नबुझिने, अन्याय पर्यो भने न्याय माग्ने ठाउँ पनि नभएको आदि जस्ता दु:खका अनुभूतिहरू सन्तमानले विदेशमा भोग्नुपरेको थियो |

सन्तमान पैसा कमाउन नसकेपछि आफ्नो मनलाई बुझाउने प्रयत्न गर्छ | ऊ भन्छ – 'जीवनमा कसलाई दु:ख पर्दैन र | जीवन भनेकै दु:ख र सुखको समिश्रण त हो, दु:ख पर्यो भनेर आत्तिनु हुँदैन, धैर्यधारण गर्नुपर्छ' ऊ आफ्नो गुरुले दिएको उपदेश स्मरण गर्दछ | मानिसलाई ऋण लागोस् दिन नलागोस् भन्छन मलाई ऋण मात्र त लागेको छ, घर छ, इष्टमित्र छन्, मेरो के नै पो नोक्सानी भएको छ र ! आफ्नै घरमा जान्छु, साथीभाइसँग हातेमालो गर्छु, आफ्नै बारीमा दसनङ्ग्रा खियाउँछु, आफ्नो सीप खन्याउँछु र आफ्नो घर र बारीलाई सिंगार्छु भनी सन्तमान अन्त्यमा आफ्नो मनलाई सम्झाउँछ |

प्रस्तुत वाक्यांश हाम्रो कक्षा दसको नेपाली पाठ्यपुस्तकको 'काम खोज्दै जाँदा' शीर्षक मनोवादबाट झिकिएको हो | यस मनोवादका लेखक यसै पाठ्यपुस्तकका लेखक तथा सम्पादकहरू हुन् | लेखकहरूले यस मनोवादका माध्यमबाट नेपालीको बिग्रँदो आर्थिक अवस्था र उक्त अवस्थामा सुधार ल्याउन विदेशिएका युवाहरूले भोग्नुपरेका पीडालाई प्रस्तुत गरेका छन् |

      प्रस्तुत वाक्यांशमा मानव जीवनलाई दु:ख र सुखको मिश्रित रूप मानिएको छ | पैसा कमाउन विदेशिएको सन्तमान रित्तोहात घर फर्किनु पर्दा उसका मनमा उब्जिएको विचारका सन्दर्भमा मनोवादमा उक्त वाक्यांश प्रयोग भएको पाइन्छ | मानव जीवनमा आइपर्ने विभिन्न दु;खसुखका क्षणहरू भनेका निरन्तर चलिरहने प्रक्रिया जस्तै हुन् | जीवनमा कहिले सुख हुन्छ त कहिले दु:ख पनि, जीवन हरियाली बसन्त मात्र होइन तुषारे शिशिर पनि हो | समय परिवर्तनशील छ, सँधै एकै नाश हुँदैन, कहिले उकाली त कहिले ओराली पनि हिड्नुपर्छ | ऋण लाग्दैमा वा दु:ख पर्दैमा आत्तिनु उपयुक्त हुँदैन, दुवै खाले परिस्थितिलाई सहज रूपले स्वीकार गर्नु नै पर्दछ |

      तसर्थ जीवन भनेको दु:ख र सुखको सम्मिश्रण हो यसलाई हामी आफैँले आफ्नो परिस्थिति तथा परिवेश अनुसार जिउनु सक्नुपर्छ, भन्ने तथ्यलाई माथिको वाक्यांशद्वारा प्रष्ट्याइएको छ |

उल्लेखित वाक्यांश हाम्रो कक्षा दसको नेपाली पाठ्यपुस्तकको 'काम खोज्दै जाँदा' शीर्षक मनोवादबाट झिकिएको हो | यस मनोवादका लेखक यसै पाठ्यपुस्तकका लेखक तथा सम्पादकहरू हुन् | यस मनोवादमा लेखकहरूले वैदेशिक रोजगारीका लागि विदेशिएका नेपालीहरूको यथार्थ स्थितिको चित्रण गरेका छन् |

      प्रस्तुत वाक्यांशमा लेखकले सन्तमान खाली हात विदेशबाट घर फर्कन लाग्दा उसका मनमा उत्पन्न भएका विगतका कुराहरूलाई देखाउन खोजेका छन् | समय एकनाशको हुँदैन, जे हुनु थियो, त्यो भइसकेको छ | जे हुनु छ, त्यो अवश्य हुन्छ | त्यसैले बितेका दिनका विषयलाई मनमा खेलाएर प्रगति हुने पनि होइन | बरु त्यस्ता कमीकमजोरीबाट पाठ सिकी आफूले अरूलाई सजग एवं सचेत गराउनु बुद्धिमानी हुनेछ, अनुभवबाट पाठ सिकी अघि बढ्नु उपलब्धिमूलक हुनसक्छ | मनमा कुरा खेलाउँदा त्यसले आफैँलाई निरन्तर पिरोलिरहेको हुन्छ | समयको गतिसँगै पुराना कुरालाई बिर्सिदै जानुपर्दछ | विगतका कार्यले आउने दिनलाई मार्गदर्शन गर्दछ |

      त्यसर्थ बितिसकेका कुरालाई सम्झनु भन्दा बिर्सनु नै उत्तम हुन्छ भन्ने दृष्टिकोण सन्तमानका माध्यमबाट सन्देशात्मक रूपमा यहाँ प्रस्तुत गरेको पाइन्छ |