भाव

भाव / अर्थ 

भाषा प्रयोग गर्ने व्यक्ति (वक्ता वा लेखक) को मनोभाव अथवा मनशायलाई बुझाउँदा फेरिने क्रियाको रूपलाई भाव वा अर्थ भनिन्छ | भावको अभिव्यक्ति क्रियापदको भिन्नताबाट हुन्छ | यस्ता भावहरू सामान्य, आज्ञा, इच्छा, सम्भावना र सङ्केत पर्दछन्,

जस्तै :-

म रोएँ |                          सामान्य अर्थ

तिमी रोऊ |                      आज्ञा अर्थ

तँ रोएस |                         इच्छा अर्थ

तपाइँ रुनुहोला |                सम्भावना अर्थ  

उनीहरू रोए राम्रो हुन्छ |    सङ्केत अर्थ

भाव वा अर्थलाई निम्न पाँच प्रकारमा वर्गीकरण गरिएको छ |

 सामान्यार्थ 

वक्ताको सामान्य मनोभाव अभिव्यक्त गर्ने क्रियापद सामान्यार्थ हुन्छ | सामान्यार्थमा निश्चित अर्थको जानकारी वा जिज्ञासा हुन्छ, जसले कुनै कुराको जानकारी दिन्छ |

जस्तै :-

• म पाठ पढ्छु |
• तिमीहरू सिनेमा हेर्थ्यौ |
• आमा बजार जानुहुन्छ |

    माथिका क्रियापदले कुनै कार्य, घटना वा स्थितिका बारेमा हुने र नहुने कुरा जानकारी गराएका छन् |

      प्रश्न व्यक्त गर्ने वाक्यको क्रियापद पनि सामान्यार्थमै हुन्छ | त्यसले निश्चित उत्तरको जानकारी खोज्ने भएकाले प्रश्न नै बुझाए पनि यहाँ सामान्यार्थ अन्तर्गत राखिएको छ |

जस्तै :-

• हामी कहिले जान्छौँ ?
• ऊ कसरी लड्यो ?
• रीता किन बिरामी परी ?

  आज्ञार्थ 

कुनै काम गर्नका लागि आज्ञा / आदेश वा अनुरोधका रूपमा प्रकट भएमा त्यो क्रियापद आज्ञार्थ हुन्छ | आज्ञार्थको क्रियापद प्रथम पुरुष र तृतीय पुरुषमा हुँदैन, मात्र द्वितीय पुरुषमा मात्रै हुन्छ, भने कालको भेद हुँदैन |

जस्तै :-

• तँ लेख् |
• तिमी लेख |
• तपाइँ लेख्नुहोस् |
• सारधा ! राम्रोसँग पढ्नू | (सर्वनाम लोप भएको)
• दाजु ! पच्चीस रुपीयाँ दिनुहोस् न | (सर्वनाम लोप भएको)

 इच्छार्थ 

इच्छा, अनुमति, आशीर्वाद, उपदेश, बिन्ती, प्रार्थना आदि भावलाई व्यक्त गर्ने क्रियापद इच्छार्थ हुन्छ | सामान्यतया इच्छार्थको कार्य तत्कालै गरिने हुँदैन वा वक्ताको त्यसमा खास बल पुग्दैन | इच्छार्थको प्रयोग तीनै पुरुषमा हुन्छ तर यसमा कालको भेद हुँदैन |

जस्तै :-

• म राम्रो खेलूँ |
• तँ / तैँले राम्रो खेलेस् |
• उनी राम्रो खेलूँन् / उनीहरू राम्रो खेलूँन् |
• दिदी राम्रो खेल्नुहोओस् |
• भगवान / भगवानले आशीर्वाद दिऊन् |

 सम्भावनार्थ 

कुनै सम्भावना, अनुमान, अड्कल आदि अनिश्चितको भाव बुझाउन प्रयोग गरिएको क्रियापदको रूप सम्भावनार्थ हुन्छ | यसमा काम हुने र नहुने कुनै निश्चितता हुँदैन |

जस्तै :-

• म जाँच दिउँला / म जाँच दिउँली |
• हामी नाचौँला |
• ऊ हाँस्ला / मदन हाँस्ला / केटी हाँस्ली |
• उनी भन्लान् / बहिनी भन्लिन् |
• तिनीहरू / उनीहरू पढ्लान् |

 सङ्केतार्थ 

कार्य र कारण जोडिएर आउने भाव बुझाएमा त्यसलाई सङ्केतार्थ भनिन्छ | उसमा दुईवटा क्रियापद हुनै पर्छ, जसमध्ये एउटालेकार्य र अर्काले त्यसको कारणलाई देखएका हुन्छन् |

जस्तै :-

• तैँले राम्ररी पढेको भए उत्तीर्ण हुनेथिइस् |
• तिमी आयौ भने रमाइलो हुनेछ |
• ढोका खुले लगाउनू |
• पानी परे बाटो हिलो हुन्छ |
• घडी भए समय हेरिन्थ्यो |

यहाँ

 'उत्तीर्ण हुनु' कार्यका लागि 'राम्ररी पढ्नु' कारण बनेको छ | 

 'रमाइलो हुनु' कार्यका लागि 'तिमी आउनु' कारण भएको छ |

 'लगाउनू’ कार्यका लागि 'ढोका खुल्नु' कारण बनेको छ |

 'बाटो हिलो हुनु' कार्यका लागि 'पानी पर्नु' कारण बनेको छ |

 आदि |

Things to remember

 भाषा प्रयोग गर्ने व्यक्ति (वक्ता वा लेखक) को मनोभाव अथवा मनशायलाई बुझाउँदा फेरिने क्रियाको रूपलाई भाव वा अर्थ       भनिन्छ |

- वक्ताको सामान्य मनोभाव अभिव्यक्त गर्ने क्रियापद सामान्यार्थ हुन्छ |

- कुनै काम गर्नका लागि आज्ञा / आदेश वा अनुरोधका रूपमा प्रकट भएमा त्यो क्रियापद आज्ञार्थ हुन्छ | 

- इच्छा, अनुमति, आशीर्वाद, उपदेश, बिन्ती, प्रार्थना आदि भावलाई व्यक्त गर्ने क्रियापद इच्छार्थ हुन्छ | 

• It includes every relationship which established among the people.
• There can be more than one community in a society. Community smaller than society.
• It is a network of social relationships which cannot see or touched.
• common interests and common objectives are not necessary for society.