धातु

धातु 

क्रियापद वा कृदन्त शब्दको मूल रूपलाई धातु भनिन्छ | धातुले कुनै कार्य, घटना वा अवस्थालाई बुझाउँछ | तर यसलाई सिधै वाक्यमा प्रयोग गर्न सकिन्न | धातुमा प्रत्यय जोडिएर क्रियापद र कृदन्त शब्द बन्दछ | जस्तै -:

धातु          प्रत्यय         क्रियापद       धातु          प्रत्यय        क्रियापद

लेख्    +      ला     =      लेख्ला         लेख्    +      एको    =      लेखेको 

खा     +      छ      =      खान्छ         खा     +          एर     =      खाएर

'नु' मा टुङ्गिएको क्रियालाई क्रियामूल भनिन्छ | क्रियामूलको 'नु' हटाएपछि बाँकी रहने भाग नै धातु हुन्छ | क्रियापदको धातु पत्ता लगाउनका लागि पहिले त्यसको क्रियामूल पत्ता लगाउनुपर्छ र त्यसबाट 'नु' हटाउनुपर्छ |   

क्रियापद       क्रियामूल      - नु           =      धातु

हुनेछ           हुनु                - नु           =      हु

रोएछन्         रुनु                - नु           =      रु

आउनुभयो    आउनु            - नु           =      आउ

धातुमा आउने 'इ' र 'उ' सबै ह्रस्व मात्र हुन्छन् |

धातुका प्रकार 

 मूल धातु

 नाम, विशेषण र अव्यय आदि नजोडिई बनेका क्रियाका मूल रूप नै मूल धातु हुन् |

उदाहरण – बस   +   नु   =   बस्नु                      दि   +   नु   =   दिनु

                      भन्   +   नु   =   भन्नु                      गर्   +   नु   =   गर्नु             

नाम धातु 

नाम, विशेषण र अव्यय शब्दमा प्रत्यय लगेर बनेका व्युत्पन्न धातुलाई नामधातु भनिन्छ | नामधातु बन्दा नाम, विशेषण र अव्यय शब्दमा 'आउ', 'याउ', तथा 'इ' प्रत्यय लाग्दछ | 

उदाहरण –    
     

प्रेरणार्थक धातु –

सामान्य (मूल) धातुमा 'आउ' प्रत्यय लागेर बनेका व्युत्पन्न धातुलाई प्रेरणार्थक धातु भनिन्छ | यस्ता धातुबाट बन्ने क्रियापद प्रेरणार्थक प्रक्रियामा प्रयुक्त हुन्छन् |

सामान्य धातुमा          प्रत्यय (आउ)            प्रेरणार्थक धातु

 खा    +                       आउ    =              खुवाउ + नु  = खुवाउनु 

 दि    +                         आउ    =              दिलाउ + नु  = दिलाउनु

 सिक  +                        आउ    =              सिकाउ + नु  = सिकाउनु

 खेल  +                          आउ    =              खेलाउ + नु   = खेलाउनु  

Things to remember

• धातुले कुनै कार्य, घटना वा अवस्थालाई बुझाउँछ |
• धातुमा प्रत्यय जोडिएर क्रियापद र कृदन्त शब्द बन्दछ |
• नामधातु बन्दा नाम, विशेषण र अव्यय शब्दमा 'आउ', 'याउ', तथा 'इ' प्रत्यय लाग्दछ | 
• सामान्य (मूल) धातुमा 'आउ' प्रत्यय लागेर बनेका व्युत्पन्न धातुलाई प्रेरणार्थक धातु भनिन्छ |

• It includes every relationship which established among the people.
• There can be more than one community in a society. Community smaller than society.
• It is a network of social relationships which cannot see or touched.
• common interests and common objectives are not necessary for society.